Struktura Instytutu
- Katedra Historii Starożytnej
- Katedra Historii Średniowiecznej
- Katedra Historii Nowożytnej
- Katedra Historii XIX Wieku
- Katedra Historii Najnowszej
- Katedra Edukacji Historycznej
- Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii
Kierownik
prof. dr hab. Marek Wilczyński
Profesorowie
dr hab. prof. UP Jerzy Ciecieląg
Adiunkci
dr Adrian Szopa
dr Arkadiusz Urbaniec
Charakterystyka Katedry:
Katedra Historii Starożytnej powstała 1 kwietnia 2003 roku zastępując istniejący dotychczas Zakład Historii i Kultury Antycznej AP w Krakowie, prowadzony przez wiele lat przez prof. dr hab. Stefana Skowronka, wybitnego znawcę zagadnień archeologii, kultury i numizmatyki antycznej. Obecnie katedrą kieruje prof. dr hab. Marek Wilczyński. W katedrze zatrudnionych jest dwóch profesorów i jeden adiunkt.
Zainteresowania badawcze pracowników katedry skupiają się wokół zagadnień historii starożytnej Palestyny w okresie rzymskim, numizmatyki antycznej oraz historii i kultury późnego cesarstwa rzymskiego. Szczegółowy opis zainteresowań badawczych i publikacji pracowników katedry znaleźć można w opisach poszczególnych osób.
W ramach czynności dydaktycznych pracownicy katedry prowadzą wykłady i ćwiczenia z archeologii ziem polskich, historii starożytnej i języka łacińskiego.
Kierownik
prof. dr hab. Jerzy Rajman
Adiunkci
dr Edyta Pluta-Saladra
dr Dorota Żurek
Asystenci
dr Barbara Bielaszka-Podgórny
Charakterystyka Katedry:
W Katedrze Historii Średniowiecznej prowadzone są badania naukowe z zakresu historii powszechnej i historii Polski. W zakresie historii powszechnej na uwagę zasługują studia nad dziejami Słowian we wczesnym średniowieczu oraz przygotowywana do druku monografia poświęcona historii gospodarczej Europy we wczesnym średniowieczu. Tradycyjnym kierunkiem badawczym Katedry są studia nad dziejami miast i klasztorów Małopolski i Górnego Śląska w epoce średniowiecza i wczesnych okresie nowożytnym oraz dziejami osadnictwa Małopolski i Górnego Śląska, ze szczególnym uwzględnieniem kultów świętych i kształtowania się przestrzeni sakralnych. Owocują one licznymi publikacjami. Nowym kierunkiem naukowych dociekań są studia z zakresu prosopografii społeczeństwa średniowiecznego i wczesnonowożytnego. Prowadzone są w tym zakresie badania nad mieszczaństwem, zakonnikami i zakonnicami oraz organistami. W obrębie badań nad środowiskiem organistów podejmowane jest także zagadnienie wyposażenia kościołów średniowiecznej diecezji krakowskiej w instrumenty muzyczne. Do kierunków badawczych rozwijanych zwłaszcza przez młodszych pracowników Katedry zaliczyć należy problematykę migracji mieszczan w średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej, związków polsko-węgiersko-słowackich widzianych poprzez migracje i rolę pogranicznych klasztorów, a także miejsca kobiety w społeczeństwie średniowiecznym.
Kierownik
prof. dr hab. Bożena Popiołek
Profesorowie
dr hab. prof. UP Urszula Kicińska
Adiunkci
dr hab. Anna Penkała-Jastrzębska
dr Natalia Bursiewicz
dr Marcin Gadocha
dr Jarosław Pietrzak
Asystenci
mgr Mirosław Płonka
Charakterystyka Katedry:
Główne kierunki badań pracowników katedry koncentrują się wokół kilku obszarów badawczych. Pierwszym jest życie codzienne, społeczne, gospodarcze, kulturalne i działalność publiczna mieszkańców małych i średnich miast małopolskich na przestrzeni XVI – XVIII wieku; funkcjonowanie królewszczyzny województwa krakowskiego oraz elementy biografistyki (prof. Franciszek Leśniak). W oparciu o nie rozwinęły się badania nad historią kultury materialnej oraz mentalności w epoce nowożytnej. Na szczególną uwagę zasługują w tym względzie badania (dra Marcina Gadochy) skoncentrowane na dziejach rzemiosła krakowskiego, historii żywności i jej reglamentacji. Ważną częścią badań miejskich stanowi przestrzeń i jej znaczenie rzeczywiste oraz symboliczne, opisywane w pracach (dr Natalii Bursiewicz), która przyjrzała się założeniom miast hiszpańskich we wczesnej epoce nowożytnej.
Bardzo ważnym obszarem badań jest rodzina staropolska, jej liczebność, funkcjonowanie i pozycja w ówczesnych realiach społeczno-gospodarczych. W oparciu o to eksplorowany jest bogaty materiał źródłowy m.in. testamenty, korespondencja staropolska oraz gazety rękopiśmienne. Pozwoliło to w dalszej kolejności ująć opis badań wpisujący się w kierunek antropologii historycznej i mikrohistorii (prof. Bożena Popiołek, dr Urszula Kicińska).
Horyzont badawczy pracowników Katedry stale się poszerza. Do nowych kierunków rozważań należą zagadnienia patronatu kobiet z kręgów magnackich w Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku (prof. Bożena Popiołek, dr Urszula Kicińska, dr Anna Penkała-Jastrzębska), prawnej pozycji kobiet i ich statusu materialnego (dr Anna Penkała-Jastrzębska). Wytyczane są takie kierunki badań, jak organizacja i funkcjonowanie wielkich ośrodków magnackich – Radziwiłłów, Sieniawskich, Sanguszków, Lubomirskich i Potockich. Przy tej okazji eksplorowany jest temat życia codziennego dworu, etykiety oraz ceremoniału państwowego (prof. Bożena Popiołek, dr Jarosław Pietrzak). W tym także kontekście rozwijają się badania nad dworem królowej Marii Kazimiery Sobieskiej w latach 1658-1716 (dr Jarosław Pietrzak)
Zajęcia dydaktyczne dotyczą głównie epoki nowożytnej (XVI – XVIII w.) i są prowadzone z historii powszechnej i Polski, źródłoznawstwa, dziejów ustroju i administracji, historii gospodarczej, historii historiografii, antropologii historycznej, antropologii kultury. Do zadań niektórych pracowników Katedry należy również kierowanie seminariami licencjackimi, magisterskimi i doktorskimi.
Kierownik
prof. dr hab. Łukasz Tomasz Sroka
Profesorowie
dr hab. prof. UP Hubert Chudzio
Adiunkci
dr hab. Wiktoria Kudela-Świątek
dr hab. Konrad Meus
dr Michał Niezabitowski
Charakterystyka Katedry:
Zainteresowania badawcze pracowników Katedry koncentrują się wokół następujących zagadnień:
- Struktury społeczeństwa polskiego XIX i XX wieku.
- Historia Galicji. Arystokracja i ziemiaństwo w XIX wieku.
- Życie polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturalne Lwowa w XIX i XX wieku.
- Historia monarchii habsburskiej.
- Problemy narodowościowe i wyznaniowe XIX i XX wieku (Polacy, Niemcy, Rosjanie, Ukraińcy, Żydzi).
- Historia erec israel i narodzin państwowości izraelskiej.
- Historia i kultura Żydów w XIX i XX wieku.
- Postawy polityczne ludności wiejskiej w Galicji i w II Rzeczypospolitej.
- Polskie powstania narodowo-wyzwoleńcze.
- Dzieje Wielkiej Emigracji: myśl polityczna i społeczna obozów politycznych.
- Wkład emigrantów polskich XIX wieku w cywilizacje narodów Europy i Bliskiego Wschodu.
- Historia muzealnictwa polskiego.
- Muzeologia w Polsce i w Europie.
- Dziedzictwo i pamięć zbiorowa.
- Historia Krakowa.
Kierownik
prof. dr hab. Mariusz Wołos
Profesorowie
dr hab. prof. UP Marek Herma
dr hab. prof. UP Małgorzata Świder
dr hab. prof. UP Anna Zapalec
Adiunkci
dr hab. Krzysztof Kloc
dr Mateusz Drozdowski
dr Piotr Puchalski
Charakterystyka Katedry:
Zainteresowania naukowe pracowników Katedry Historii Najnowszej koncentrują się na dziejach Polski i powszechnych od przełomu XIX i XX wieku aż po koniec dwudziestego stulecia. Wśród głównych kierunków badawczych podejmowanych w Katedrze wymienić wypada historię irredenty polskiej XIX/XX wieku i obozu piłsudczykowskiego; historię wojen morskich i morskiej sztuki wojennej podczas dwóch światowych konfliktów; badania nad polityką i gospodarką Polski Odrodzonej oraz dzieje stosunków międzynarodowych w XX wieku, w tym historię dyplomacji Polski, Francji i Sowietów; problematykę II wojny światowej ze szczególnym uwzględnieniem okupacji niemieckiej i stosunków (mikro)społecznych na ziemiach polskich w tym okresie, postaw i zachowań, jak również relacji polsko-brytyjskich, polsko-sowieckich, polsko-ukraińskich i polsko-żydowskich tej doby. Wspomnieć należy również o prowadzonych w Katedrze badaniach nad dziejami Krakowa w XX wieku, historią historiografii oraz biografistyką XX wieku.
Pracownicy Katedry Historii Najnowszej swe badania prowadzą w archiwach i bibliotekach krajowych oraz zagranicznych. Kwerendy naukowe przeprowadzali m.in. w Austrii, Francji, Izraelu, Rosji, Stanach Zjednoczonych, Ukrainie, Wielkiej Brytanii. Są autorami kilkudziesięciu książek, wydawnictw źródłowych, opracowań oraz kilkuset artykułów i przyczynków. Są członkami wielu stowarzyszeń historycznych polskich i międzynarodowych oraz aktywnie uczestniczą w życiu naukowym historyków czasów najnowszych organizując i uczestnicząc w licznych konferencjach, debatach i odczytach w Polsce i poza granicami kraju. Wielokrotnie wyróżniani byli różnymi nagrodami i stypendiami, zasiadają w radach naukowych wielu instytucji i czasopism polskich i zagranicznych.
Kierownik
dr hab. prof. UP Józef Brynkus
Profesorowie
dr hab. prof. UP Agnieszka Chłosta-Sikorska
dr hab. prof. UP Piotr Trojański
Adiunkci
dr Lucyna Kudła
dr Agnieszka Słaby
Charakterystyka Katedry:
Katedra Edukacji Historycznej (KEH) powstała 1 kwietnia 2003 roku, na bazie Zakładu Dydaktyki Historii. Pracownicy KEH zajmują pokoje: 343, 369 i 331.
Działalność badawcza KEH skupia się przede wszystkim na dawnej i współczesnej edukacji historycznej, społecznej, kulturowej i muzealnej, prowadzonej na różnych etapach kształcenia. W polu badawczym jej pracowników znajdują się także zagadnienia z zakresu historii oświaty i szkolnictwa w autonomicznej Galicji (1867-1918), a zwłaszcza tamtejsze szkolnictwo gimnazjalne, jego struktura społeczna, narodowościowa i wyznaniowa. Badaniami objęto również szkolnictwo II Rzeczypospolitej, ideologiczne oblicze powojennej edukacji historycznej, przeobrażenia świadomości i pamięci historycznej oraz narracji podręcznikowej w polskiej szkole po 1945 r., nauczanie o Auschwitz i Holokauście w Polsce i na świecie, organizację szkolnictwa w państwach europejskich, treści kształcenia historycznego w programach i podręcznikach w różnych okresach historycznych, prawo oświatowe. Kolejną grupę tematów badawczych stanowią takie kwestie, jak: dziecko podmiotem życia publicznego w dobie staropolskiej, historia społeczno-gospodarcza Żydów polskich okresu międzywojennego, bohater narodowy w popularyzacji dziejów i w procesie edukacji historycznej, życie codzienne w powojennym Krakowie, najnowsza historia Polski analizowana w aspekcie historii społecznej, historii kobiet i historii rodziny.
W centrum działalności dydaktycznej KEH jest nowoczesne kształcenie studentów – przyszłych nauczycieli historii i wiedzy o społeczeństwie. Na zajęciach teoretycznych (w uczelni) i praktycznych (w szkołach) oraz w ramach wizyt studyjnych w muzeach i miejscach pamięci poznają oni elementy i mechanizmy warsztatu pracy nauczyciela historii i wiedzy o społeczeństwie. Przyswajają teoretyczne założenia edukacji historycznej i społecznej w zakresie celów, treści, metod, technik i strategii kształcenia. Ćwiczą umiejętności wykorzystywania nowoczesnych i tradycyjnych środków dydaktycznych w ramach wielostronnego i multimedialnego toku kształcenia nauczyciela historii i wiedzy o społeczeństwie. Jednocześnie opanowują i doskonalą zasady obserwacji zajęć szkolnych. Rozwijają zdolności kreatywnego tworzenia nowoczesnych zajęć szkolnych, opartych na wykorzystaniu najnowszych technologii kształcenia, (E-szkoła) oraz samodzielnie prowadzą lekcje z zakresu historii i WOS.
Pracownicy KEH są członkami Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz wielu innych krajowych i międzynarodowych gremiów historycznych i dydaktycznych. Aktywnie współpracują z nauczycielami różnych typów szkół, dla których organizują wykłady, warsztaty i szkolenia. Prowadzą prelekcje dla uczniów mające na celu popularyzację historii. Współpracują z muzeami oraz archiwami, a także są recenzentami ministerialnymi podręczników szkolnych. Ponadto piszą programy, podręczniki i poradniki dydaktyczne, m.in.:
Przodków naszych dzieje. Ojczysty Panteon i ojczyste spory, red. B. Popiołek, Libron, Kraków 2013.
B. Popiołek, Historia z Pegazem. Ludzie i Epoki. Podręcznik do nauczania historii w klasie 2 liceum ogólnokształcącego,liceum profilowanego i technikum, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2003.
P. Trojański, G. Szymanowski, Historiaz Pegazem. Ludzie i Epoki. Podręcznik do nauczania historii w klasie 3 liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2004.
Dwie historie. Opowieści byłych więźniów obozów koncentracyjnych, Kraków 2013, http://dwiehistorie.instytutlukasiewicza.pl/wp-content/uploads/2013/11/Pobierz-Dwie-Historie-Przewodnik-po-projekcie.pdf
Holocaust. Program nauczania. O historii i zagładzie Żydów na lekcjach przedmiotów humanistycznych w szkołach ponadpodstawowych, red. P. Trojański, R. Szuchta, Warszawa 2000, 2001.
R. Szuchta, P. Trojański, Zrozumieć Holokaust. Książka do nauczania o zagładzie Żydów, red., Warszawa 2012, http://auschwitz.org/gfx/auschwitz/userfiles/auschwitz/edukacja/zrozumiec_holokaust-ksiazka_pomocnicza.pdf
L. Kudła, Wspólnota pamięci – edukacja regionalna i jej rola w zdobywaniu wiedzy i umiejętności historycznych, „Refleksje” nr 5, Szczecin 2015;
J. Brynkus, Intuicja jako alternatywne źródło edukacyjnego poznania przeszłości uczniów w warunkach współczesnej szkolnej edukacji historycznej, [w:] Kierunki badań dydaktycznych – kierunki zmian edukacji historycznej, red. S. Roszak, M. Strzelecka, A. Wieczorek, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Toruń 2013;
A. Słaby, Technologie mobilne w edukacji kulturalnej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”: 2014, z. 6,
A. Słaby, Filmy promujące wystawy czasowe – między marketingiem a edukacją kulturalną, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” (w druku).
A. Chłosta-Sikorska, P. Trojański, Cele kształcenia historycznego i ich adekwatność wobec wyzwań współczesności, „Prace Historyczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 2015, nr 142 (2);
A. Chłosta-Sikorska, Historyczna edukacja pozaszkolna wobec wyzwań XXI wieku, [w:] Kierunki badań dydaktycznych – kierunki zmian edukacji historycznej, red. S. Roszak, M. Strzelecka, A. Wieczorek, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Toruń 2013.
Pracownicy KEH są zaangażowani także w realizacje wielu projektów edukacyjnych, grantów naukowych i dydaktycznych. Koordynują olimpiady i konkursy historyczne różnych szczebli, m.in.: Ogólnopolską Olimpiadę Historyczną oraz konkursy dla gimnazjalistów organizowane wraz z IV LO w Olkuszu oraz Małopolskim Kuratorium Oświaty (m.in. Bronią czy piórem? Postawy Polaków wobec zaborców w okresie Powstania Styczniowego, „Taki to mroczny czas” – 70 rocznica Powstania Warszawskiego, Upadek I Rzeczypospolitej. Napoleońskie nadzieje i ład wiedeński (1764-1815), Polskie drogi do niepodległości 1846–1915. Przygotowują Noc Naukowców oraz Festiwal Nauki. Ponadto są współautorami podróżujących po szkołach całej Polski wystaw edukacyjnych, takich jak np.: Żydzi w Polsce. Swoi czy obcy? (www.zydziwpolsce.edu.pl) i Jestem stąd. Polska wielu narodów (www.jestemstad.pl). Warto nadmienić, że w roku akademickim 2014-2015 wzięli udział w projekcie Usus Est Optimus Magister – praktyka jest najlepszym nauczycielem współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Od 01.12.2014 do 15.11.2015 r. w ramach programu MNiSW Uniwersytet Młodych Wynalazców (numer: MNiSW/ 2014/ DIR/ 620/ UMW) realizowali projekt badawczy, w którym uczestniczyli również uczniowie IV Liceum Ogólnokształcącego w Olkuszu – „Żołnierze Niezłomni” Ziemi Olkuskiej – historia i pamięć. Efektem pracy nad projektem była publikacja monografii z tekstami uczniów biorących udział w projekcie, a także gra miejska, rajd i konferencja naukowa.
Aktualnie w KEH realizowany jest międzynarodowy grant dydaktyczny finansowany ze środków Unii Europejskiej programu „Erasmus+” (Nr: 2015-1-NL01-KA201-008826) pt. Online learning tools for combating antisemitism and other forms of discriminations. W ramach grantu powstała multimedialna platforma internetowa zatytułowana Stories that Move. Narzędzia do przeciwdziałania dyskryminacji (www.storiesthatmove.org) wspierająca edukację na rzecz przeciwdziałania różnym formom dyskryminacji przy pomocy nowoczesnych narzędzi informatycznych. W projekcie zaangażowanych jest 8 krajów europejskich: Holandia, Niemcy, Austria, Polska, Słowacja, Węgry i Ukraina. Platforma dostępna jest w 7 wersjach językowych. Międzynarodowym koordynatorem projektu jest Dom Anny Frank w Amsterdamie.
Pod patronatem KEH odbywają się cyklicznie różne konferencje naukowe i dydaktyczne, m.in.: Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Historia – Pamięć – Tożsamość” oraz Międzynarodowa Konferencja „W kręgu rodziny epok dawnych”. W 2013 r. KEH włączyła się we współorganizację konferencji naukowej „Komisja Edukacji Narodowej: Ludzie i dzieło w dialogu pokoleń”, organizowanej w 240 rocznicę utworzenia Komisji Edukacji Narodowej. W 2017 r. odbyło się także ogólnopolskie Doktoranckie Seminarium Dydaktyczno-Historyczne.
Pracownicy KEH zasiadają w Kapitule Nagrody im. Słowikowskiego dla najlepszego nauczyciela historii szkół średnich w Krakowie. Została ona ustanowiona w 2009 r. przez Krakowski Oddział PTH i jej honorowym patronem jest Prezydenta Miasta Krakowa.
Kierownik
prof. dr hab. Zdzisław Noga
Profesorowie
dr hab. prof. UP Halina Dudała
dr hab. prof. UP Mateusz Wyżga
Adiunkci
dr Monika Cołbecka
dr Dorota Drzewiecka
dr Bartosz Drzewiecki
dr Hubert Mazur
dr Magdalena Niedźwiedzka
Asystenci
mgr Anna Pieczka
Charakterystyka Katedry:
Katedra powstała 1 października 2013 roku, przejmując zadania i kompetencje wcześniej działającego Zakładu Nauk Pomocniczych Historii, podlegającego Katedrze Historii Średniowiecznej.
Zgodnie z nazwą Katedry, prace w niej prowadzone plasują się w dwóch szerokich obszarach tematycznych. Pierwszym z nich są badania historyczne z wykorzystaniem różnorodnych metod z zakresu nauk pomocniczych i wspomagających historię – kartografii historycznej, prozopografii, demografii i statystyki historycznej, historii gospodarczej czy edytorstwa źródeł historycznych. Tematycznie, studia te poświęcone są w dużej mierze historii miast i przestrzeni miejskiej w epoce nowożytnej, historii mobilności przestrzennej i społecznej w Rzeczypospolitej przedrozbiorowej oraz standardowi życia populacji ziem polskich w XIX i XX wieku.
Pracownicy Katedry prowadzą również badania w obszarze archiwistyki i zarządzania dokumentacją zarówno w aspektach historycznych jak i współczesnych. Prace te obejmują studia nad dziejami kancelarii i archiwów (w tym kancelarii i archiwów kościelnych), analizę funkcjonowania współczesnej biurowości i archiwów bieżących oraz wdrażania systemów elektronicznego zarządzania dokumentacją, a także tematykę gromadzenia, przechowywania opracowania i udostępniania dokumentacji specjalnej w szczególności audiowizualnej. Część wysiłków badawczych Katedry wykracza poza badanie tradycyjnie rozumianych funkcji i zadań archiwów dzięki wykorzystaniu perspektywy edukacyjnej czy informatologicznej.
Katedra koordynuje zajęcia w ramach kierunku „Archiwistyka, zarządzanie dokumentacją i infobrokerstwo”.